Helmen

Helmen

Valhelmen voor motorfietsen zijn op relatief korte tijd geëvalueerd van een veeleer rudimentair product naar hoogstaande pareltjes van techniek. Zelfs achter de meest eenvoudige modellen zit heel wat onderzoek vooral eer ze als een veilige helm kunnen worden beschouwd. Daar staan we meestal niet bij stil als we zo’n ding op ons hoofd zetten. Hoe een helm ineensteekt en waarom je hem regelmatig moet vervangen is dan ook het onderwerp van dit artikel.

Opbouw

Een moderne helm bestaat uit verschillende componenten: de buitenschaal, de binnenschaal, de binnenbekleding, een vizier en een kinband. De buiten- en de binnenschaal zorgen ervoor dat de klappen niet rechtstreeks aan je schedel worden doorgegeven bij een ongeval. Hoe dat in grote lijnen in zijn werk gaat, is niet moeilijk te begrijpen, maar toch gaan we -voor alle duidelijkheid- even wat dieper op deze materie in.

Waarom twee schalen?

Dat de helmschaal beter niet uit eenn materiaal wordt gemaakt, is niet moeilijk uit te leggen. Beeld je maar eens in wat er met je schedel zou gebeuren indien die schaal uitsluitend uit bijvoorbeeld staal zou zijn gemaakt. Aan de helm zou niet veel schade zijn bij een eventuele val, maar je hoofd zou er als een gebroken ei inzitten. Een harde schaal alleen heeft dus zowel voor- als nadelen. Hetzelfde geldt voor een zachte schaal, die heel goed op haar eentje de slag kan dempen, maar niet bestand is tegen zware klappen. De zachte materie zou geen of weinig weerstand bieden aan scherpe voorwerpen en grote, vervormende belastingen. Het huwelijk tussen een harde buitenschaal en een relatief zachte, dempende binnenschaal is de oplossing. De buitenschaal zorgt voor een goede vormvastheid en kan moeilijk doorboord worden, terwijl de relatief zachte binnenschaal de schok dempt zodat de klap op je hoofd uiteindelijk minder hard aankomt. De samenwerking tussen die twee componenten zorgt er bovendien voor dat de krachten over een zo groot mogelijk oppervlak over je schedel verdeeld worden.

Een ongeluk

 komt nooit alleen, zegt het spreekwoord. Wat dat met een helm te maken heeft, wordt duidelijk als je beseft wat er met je helm gebeurt tijdens een ongeval. En dat is heel wat meer dan je op het eerste gezicht zou denken. Bij de klap komt er in de eerste plaats heel wat energie vrij op de buitenkant van de buitenschaal. Die vervormt daardoor lichtjes en veert daarna min of meer terug naar haar originele vorm. Hoeveel de schaal onder druk van de klap vervormt, hangt onder andere af van de materialen waaruit ze is gemaakt. Hoe minder veerkrachtig dat materiaal is, hoe minder het zal doorbuigen en de binnenschaal beschadigen. Door de impact wordt het materiaal – waaruit de binnenschaal bestaat – namelijk samengedrukt. De krachten die op de buitenschaal inwerken worden op die manier gedempt, zodat je schedel eronder niet barst en je hersenmassa niet te erg door elkaar geschud wordt. Veerkracht heeft de binnenschaal echter bijna niet. Daardoor zou het materiaal op de plaats van de impact permanent zo samengedrukt zijn dat er een ruimte tussen de buiten- en binnenschaal ontstaat. En dat is uitermate funest voor de goede werking van een valhelm. Alleen de perfecte samenwerking van een binnen- en een buitenschaal levert een veilige valhelm op. De krachten die een dergelijke vervorming tot stand brengen, moeten echt niet groot zijn: je helm uit je handen laten vallen, kan al genoeg zijn om dat onzichtbare gebrek te doen ontstaan. Hoe klein de beschadiging uiterlijk lijkt, speelt helemaal geen rol: een gevallen helm is er eentje om als souvenir bij te houden, eentje om tot een lampenkap om te bouwen of eentje om als voederbak te dienen voor je kat, tenminste als je grijze cellen je lief zijn. Zelfs al ziet hij er eigenlijk onbeschadigd uit! Omdat een dure helm nu eenmaal een flinke investering betekent, hebben sommige fabrikanten een speciale service opgezet. Arai heeft voor die twijfelgevallen een testprocedure ontwikkeld waarbij de veiligheid van de helm na een val van geringe hoogte kan nagegaan worden. Ze verlenen de eigenaar van de Arai helm zelfs een rapport waarin aangegeven wordt of de helm in kwestie nog aan hun eisen voldoet of niet. Motorrijders die van deze service willen gebruikmaken, kunnen daarvoor terecht bij hun dealer. Er wordt wel een kleine vergoeding gevraagd voor dat onderzoek, maar met een certificaat in je bezit, dat zegt dat je helm niet meer veilig is, sta je sterker indien die door de verzekering moet worden vergoed.

Ouderdom

Niet alleen helmen die gevallen zijn, of een valpartij hebben meegemaakt, moeten worden vervangen. Ook helmen met een bepaalde leeftijd moeten afgeschreven worden voor de actieve dienst. Een versheidsdatum zal je op je helm wel niet vinden, maar het staat vast dat de pasvorm van de binnenschaal na verloop van tijd niet meer optimaal is. Dat zal je zelf wel merken. De helm komt losser om je schedel te zitten en belast daardoor niet alleen je nekspieren meer dan normaal, maar zal ook je uitzicht op de buitenwereld minder scherp maken. In het donker is dat fenomeen het duidelijkst: lichtpuntjes worden plots vurige cirkeltjes die er alles aan doen om je aandacht van de weg af te leiden. Een vizier dat constant en hoogfrequent voor je ogen beweegt, is niet echt bevorderend voor je concentratie en maakt je sneller vermoeid. Een versleten helm zit minder comfortabel, dempt minder het geluid, maar is ook minder veilig dan een goedzittende helm in topvorm. Door de minder goede pasvorm biedt hij geen optimale bescherming meer indien je onverhoopt en plots asfalt of kinderkopjes van heel dichtbij gaat bestuderen. Jammer? Jazeker! Maar niets in deze wereld heeft nu eenmaal het eeuwige leven, dus ook je valhelm niet.

Waar kopen?

Een veilige helm is er dus eentje die nog nooit gevallen is. Omdat je maar nooit weet wat een helm in een vorig leven heeft meegemaakt, is het niet aan te raden er eentje tweedehands aan te schaffen. De binnenbekleding heeft trouwens de goede eigenschap zich een beetje aan de vorm van je schedel aan te passen. Omdat niemand dezelfde schedelvorm heeft als jij, zal een tweedehandse helm je ook nooit als gegoten passen. Maar ook nieuwe helmen moeten perfecte afmetingen hebben om optimaal te functioneren. Afhankelijk van de binnenvoering moet een nieuwe helm strak tot redelijk strak op je hoofd vastzitten. De densiteit van de binnenbekleding is daarbij een bepalende factor. Helmen met een relatief zachte binnenbekleding gaan zich na verloop van tijd namelijk wat meer “zetten” naar de vorm van je hoofd en daardoor wat ruimer -of zelfs te ruim- gaan zitten. Die met een heel vormvaste binnenschaal gaan daarentegen tijdens hun levensloop maar heel weinig van vorm veranderen. Kies je in dat laatste geval voor een iets te strak zittende maat, dan zal het resultaat ook na verloop van tijd niet echt bevredigend zijn. Een goede verkoper, die uit ervaring en opleiding weet waarover hij spreekt, zal je zeker kunnen inlichten over de eigenschappen van de helm die je voorkeur geniet. Hij kent tenslotte zijn product door en door, want de fabrikant heeft hem voldoende geïnformeerd over de specifieke eigenschappen van dat type valhelm. Een goede helm en goed advies koop je dus alleen bij een vakman en niet op een of andere vlooienmarkt.

Vooroordelen

Voor alle duidelijkheid willen we nog wat vooroordelen wegnemen over valhelmen die wel zeer hardnekkig de ronde doen. Eentje daarvan is dat de ene helm minder veilig zou zijn dan een andere. Elke helm met een keurmerk haalt echter met glans de minimumwaarden die de verschillende wettelijke testprocedures voorschrijven. Die testprocedures en -voorschriften zijn niet licht opgevat. Met hoeveel de prestaties van al die helmen boven de minimum waarden zitten, blijft een vraag. Een vraag die enkel gespecialiseerde testlaboratoria kunnen beantwoorden. Stel gerust je vertrouwen in een helm met keurmerk, in eender welke prijscategorie. Elke gekeurde helm moet het ECE 22-03, -04 of -05 keuringslabel dragen. Het meest recente label is het 22-05 label (met extra test betreffende impact op kinstuk en een schuiftest). Indien je helm een van bovenvermelde keuringslabels draagt is deze perfect in orde voor het europese (en dus ook Belgische) grondgebied, evenals voor Belgische verzekeraars.Verder vind je op dit label ook het land terug waar de keuring plaatsvond (d.i. bvb.E1 in een cirkeltje, wat staat voor Duitsland, E6 is België, E2 Frankrijk, enzovoort). Een ander hardnekkig verhaal is dat de schaal van een polycarbonaathelm uit twee delen wordt vervaardigd, die daarna tot een geheel worden verlijmd. Dat zou je misschien kunnen denken omdat er meestal een langsnaad over de schaal loopt, maar die zit er alleen maar omdat de mal waarin de schaal wordt gegoten uit twee delen bestaat. Zou dat niet het geval zijn, dan kon de kersverse schaal nooit uit de mal worden bevrijd.

De voering

Bij uitneembare voering volg je gewoon de aangegeven wasvoorschriften. Indien de voering niet uitneembaar is, kan je ze heel voorzichtig met een lauw sopje reinigen. Wees zuinig met je druppels. Hoe meer water je gebruikt, hoe langer de helm moet drogen. Tapijtreiniger wordt ook wel eens gebruikt. Dit reinigingsmiddel is verkrijgbaar in spuitbusvorm. Je spuit dan een laag schuim op de voering, waarna je met een sponsje het schuim erin wrijft. Als de voering droog is, wrijf je met een droge doek eens heel hard over de voering om het vuil eruit te krijgen. (Volgens het voorschrift moet je eigenlijk de voering stofzuigen)

De buitenschaal

Veel mensen zijn op zoek naar het ultieme middel om de restanten van insecten te verwijderen. Ze slaan elkaar om de oren met allerlei vodjes, spuitbusjes, solventen en ander duur spul. Nochtans is het simpel. Een eenvoudige waterstraal en een zachte vod zijn perfect. Zeker als je er wat detergent aan toegevoegd hebt. En als je geen vod in de nabijheid hebt, dan gebruik je toiletpapier. Zachter papier bestaat er niet.

Polycarbonaatschalen

Polycarbonaatschalen zijn gevoelig voor agressieve detergenten, verven, benzinedampen en lijm van zelfklevers. Wees daar dus voorzichtig mee. Gelukkig zijn de huidige moderne polycarbonaatschalen voorzien van een dikke en harde laklaag. Deze lak verhindert dat agressieve stoffen kunnen inwerken.

Het visier

Het vizier krijgt in de loop der jaren meer en meer krassen. Overdag heb je daar weinig last van, maar in het donker en in de regen kan het knap lastig zijn. Het licht van de straatlantaarns en van andere voertuigen worden sterretjes die in alle richtingen stralen en kunnen je zicht danig bemoeilijken. Ondervind je hiervan last, dan wordt het tijd om een nieuw vizier te kopen.

Goed opbergen

Zoals uiteengezet bij de bespreking van de bouw van de helm, bestaat de binnenkant uit samengeperst piepschuim. Dit materiaal wordt bij een slag ingedrukt en vangt zo de grootste energie op. Aangezien dit materiaal na de impact niet meer uitzet, moet een helm na een valpartij vervangen worden, zelfs al is er op het eerste zicht niets mee gebeurd. Omwille van die specifieke eigenschap van het piepschuim moet je zeer goed opletten hoe en waar je de helm plaatst.

Hierna volgen een aantal basisregels:

Zet je helm nooit op het zadel. Een forse windstoot of een duwtje tegen je motorfiets zijn al genoeg om de helm te laten vallen. Meestal botst de helm nog wat verder zodat hij niet alleen binnenin een deuk heeft, maar ook langs buiten vol met krassen staat. Zet je helm gewoon op de grond of hang hem met het kinriempje op aan een knipperlicht of iets anders.

Hang je helm nooit over een puntig voorwerp, zoals je spiegel. Een keer kan geen kwaad, maar als je dit vijf jaar lang meermaals per week doet, zal het piepschuim langzamerhand ingedrukt geraken. Bij een ongeval zal de helm op die plaats geen impact meer kunnen absorberen. Je hoofd zal dan alle klappen opvangen.

Ga nooit op je helm zitten. Je vervormt de buiten- en de binnenschaal. De buitenschaal is veerkrachtig en zal er tegen kunnen, maar de binnenschaal zal niet meer terugkeren naar zijn oorspronkelijke vorm. Weerom een gevaar bij ongevallen.

Zet je helm met twee handen neer. Je verkleint het risico op krassen en buitelingen aanzienlijk.

Hang de helm niet met een slot aan je motorfiets. De kans is heel groot dat hij een schop krijgt van iets of iemand anders terwijl jij op wandel bent. Bovendien kun jij gaan schuilen voor die regenbui, maar je helm ligt buiten in de regen en het is bekend dat het binnenmateriaal heel erg absorberend werkt. Vooral de wangkussentjes zijn echte sponzen.

Koop een helmzak en bewaar je helm daarin. Je vindt deze textielzakken in de betere motorzaak. Soms zijn ze zelfs gewatteerd vanbinnen ! Dankzij de lange riem kun je die zak over je schouder dragen en heb je beide handen vrij. Bovendien blijft je helm zo langer krasvrij.

Donkere of spiegelende vizieren

Handig, denk je, want dan kan de zon niet meer in je ogen schijnen. Inderdaad, iedereen zal wel al meegemaakt hebben dat de zon vlak boven de zonnebril toch in de ogen scheen. Met een donker of spiegelend vizier kan dit niet. Dan heb je ten allen tijde geen last meer van die verblindende zon. Bovendien oogt het nog lekker stoer ook. Kun je je nog meer wensen ? Toch moet je opletten bij het gebruik van zo’n vizier. Van zodra het begint te schemeren, of bij grijs bewolkt weer, wordt het moeilijk om er doorheen te kijken. Kortom, een spiegelend of donker vizier is handig als je alleen overdag rijdt bij goed weer. Bij slecht weer en vanaf valavond is het vizier te donker om het verkeer goed in de gaten te kunnen houden.